KÜLTÜR BİR KİMLİKTİR…

Değişmeyen ve doğumundan bugüne saf kalan bir toplum, dolayısıyla kültür yoktur, hatta bu düşünülemez. Öyle ki değişim, olmazsa olmaz evrensel bir süreç olarak kaçınılmaz olmalıdır. Kesinliğinden emin olunan bu yargı, her kültür doğar ve özüne sadık kalarak değişerek gelişir mantığını zaten kabul etmez. Bir başka açıdan, kültür değişmez ve gelişim göstermezse Kutup Eskimoları, Güney Afrika Buşmanları, Avusturya yerlileri gibi yok olma tehdidiyle yüz yüze kalır. Bu benzer tehditle çeşitli sebeplerden mütevellit savaşan her kültür, değişmek zorundadır, ama sağlıklı bir geçiş için bunu mutlaka süreçlere yayarak yapmalıdır. Kültürler, saf olan kültürleme süreci ile doğanı yeniden doğup-doğururken, kültürlenme ile arka bahçesi olan

alt-kültürlerden kendisine bir yaşam alanı yaratarak bire bir kopyası olmasa da, kendisine uyum sağlamasını ister. Örneğin, Türk kültürüne uyum sağlayan Aleviler, başarılı bir toplum olduğumuzun göstergesidir. PKK vakasının ise, başarısız bir kültürlenmeden doğan bir iç terör olmadığı aşikardır. Bilakis Türkler ve Kürtler, Türk toplumunu oluşturan zengin kültürel değeri kurmuşlardır. Ancak Batı’nın jeopolitik inşası, Ortadoğu’ya el atmayı 1980’lerin başından beri tasarladığından, ülkemizde suni bir PKK terörü yaratılmıştır ve Türk kimliğinin bir parçası olan diğer zenginliklerimize kara leke çalınmak istenmiştir.

Saf kültür ve alt-kültür, kültürleşme ve kültürel yayılmayla başka dünya toplumlarından gördükleriyle etkilenir, aynı kalmaz, kalamaz. Belki değişir ve gelişir, belki değişir ve geriler. Bu görüp etkilenme, bunalımlı bir arayış sebebiyle kendini onarmak ve yenilemek isteyen toplumun müracaatına binaen gerçekleşiyorsa kültürel değişme, zorla kabul ettirilmek isteniyorsa kültürel özümseme süreçleri yaşanır. Örneğin Osmanlı İmparatorluğu ardından kurulan Cumhuriyet, Türklerde kültürel değişmeyi sağlamıştır. Amerika’nın özellikle Kızılderili halka yaptıkları ise, demokrasi ilkelerini linç eden bir kültürel özümseme yani asimilasyon örneğidir.

Kültürleme kavramı ilk kez 1948 yılında Herskowits tarafından önerilmiştir. Bireyin kendi kültüründe etkinlik kazanması ve eğitim süreci sırasında karşılaştığı bilinçli yahut bilinçsiz bireysel eğitimleri ve şartlanmaları ihtiva eder. En basit anlamıyla kişinin, kendi toplumunun kültürünü öğrenmesi ve toplumca istenen, toplumca beklenen insan olmasını sağlayan bir kültürel süreci ihtiva eder. Kültürleme, eğitim ve öğrenmedir ancak buradan çıkan mana onu sadece okul sıralarında edilen bilgiye hapsetmek değildir. Kültürleme, bireyin toplumsallaştırılması veya sosyalleştirilmesidir. Tıpkı, ana-babamızın bize aktardığı tüm bilgilerle kültürlenme sürecinin yaşandığı gibi. Peki bireyi, sadece kültürleme mi eğitilir? Kültürleme, kültürleşme ve kültürlenme süreçleriyle dengelenmediği taktirde, etnosantrizm dolayısıyla bireyin/toplumun kendisini dünyanın efendisi gibi merkeze yerleştirmesine ve her yaptığını beğenerek başka bireyleri/toplumları küçük görüp reddetmesine yol açabilir. ABD’nin olmasa da, Bush hükümetinin, özellikle Ortadoğu politikaları çerçevesinde takındığı tavır, bir etnosantrizm örneği olarak verilebilir.

Bu açıdan bakacak olursak, ayakta kalmak isteyen her devlet mutlaka kültürel kodlarını millete anımsatmalıdır. Dahiyane bir beceriye ve öngörüye sahip olan ulu önderimiz ******, 1923 yılıyla birlikte, “Ne mutlu Türk’üm diyene” felsefesiyle, ulus-devlet yapılanmamızı başlatmıştı. Bu yapılanma, Sn. Erdoğan tarafından “Türkiye’li” olarak telaffuz edilmesi, Türk DNA’sını çökertmektedir.



Kültürel değişmeye uğramayan toplum yoktur. Basit (ilkelden), geleneksel veya çağdaş tüm toplumlar, hızlı veya yavaş, bilinçli-bilinçsiz, istekli-isteksiz değişir ve gelişmek-yenilenmek için değişmek lüzumludur. Çünkü kültürün bazı öğeleri, toplumun yeni ihtiyaçlarını karşılamıyorsa, bu, onda reforma gidilmesini gerekliliğindendir. Elbette bu kültürel değişim, sistemin bütünlüğünde -uyum gösterenler, uyum göstermeyip direnenler ve muallakta kalanlar dolayısıyla- hemen hissedilemeyebilir/gerçeklemeyebilir. Ayrıca değişime direnenler ve uyum gösterenler arasında bir farklılaşma çıkmaması için, değişime yön vermek ve onu hızlandırmak adına milli eğitim çabalarıyla, kurumlar arası kültürel geri kalmışlık tamir edilmelidir. Bu farklılaşma aslında bir yabancılaşmayı da beraberinde getirdiğinden ya başka toplumlardan kültür takviyesi alınır, ya da kültürel yayılmayla bu öğeler kendiliğinden gelir. Esas handikap, kültürel yani ulusal sürekliliği bu değişimden yara almadan nasıl korunacağıdır. Örneğin Türkler, bu kültürel değişmeyi Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçerken yaşamışlardır. ******’ün Cumhuriyet hareketiyle getirdiği yeni reformlara, bazı kurumlar ve vatandaşlar kolay uyum sağlamışken, kimi bunun gerisinde bilinçli/bilinçsiz olarak kalmıştır.

Paparazi kültürüne zorlandığımız bugünlerde, kültürümüzün ana kaynaklarını unutma aşamasına sürükleniyoruz. Kültür yaratmak, onu yaşatmak kadar önemlidir.



Sosyal manada, kültür “yaşama biçimidir”. Latince kökenli kültür kelimesi, Türkçeye 20.yüzyılın başında Fransızcadan geçene değin, ürün yetiştirmede kullanılan bir kelime olarak sözlüklerimizde yerini almıştı. İnsanı diğer canlılardan ayıran en büyük özellik, onun kültür yaratma ve bu kültürü tıpkı bir canlı gibi yaşatarak, dünden bugüne getirme becerisidir. İyi ama bu üstün beceri nedir, kimler, onu nasıl aktarır?

Antropolojinin konusunun kültür olduğunu söyleyen Tylor, kültür nedir sorusuna bir yanıt vermeye çalışmıştır:

“Kültür, ya da uygarlık, bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği bilgi, sanat, gelenek-görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür.”



Bu izah değerli olsa da yeteri kadar açık bulunmamış olacak ki, Kreober ve Kluckholn, 1952 yılında kültür nedir sorusuna yanıt arayarak 164 farklı tanım tespiti yapmış, Berelson 1964 yılında bu kadar çok tanımı olan bu bilimsel kavramın tanımlanamayacağını söylemiş, 1967’de Marx kültürü doğa’nın yarattıklarına karşılık, insanoğlu’nun yarattığı her şey olarak tanımlanmış ve Radcliffe-Brown kültürü planlayan, kurallar koyan davranış yönetimi gibi bir kontrol mekanizmasına benzetmiş ve kavramın kullanılmaya devam edilmesine karşın sözcüğün kullanılmaması gerektiğini dahi önermiştir. Git gide kalabalıklaşan içeriğiyle kültürün, iki yüze yakın olan tanımını insanlık tarihi sürecindeki kullanımına göre kategorize eden Bozkurt Güvenç, kültürün dört alanda, dört farklı anlamda kullanıldığını vurgulamıştır. Bilimde, uygarlık; beşeri bilimlerde eğitim sürecinin ürünü; estetik alanında, güzel sanatlar; teknolojik ve biyolojik alanda, üretme, tarım, ekin, çoğaltma, yetiştirmedir kültür.

Kültür sorunun bu denli farklı alanlarda, değişik anlamlarla kullanılması bir yana, insanlar yaşadıkları mekanın iklim ve coğrafyasıyla mücadele ederken de kültür yaratmışlardır. Değişik mekanlarda ve birbirinden bağımsız grupların iklim koşullarına karşı verdikleri hayatta kalma mücadelesi, farklı uygarlıkların yani farklı kültürlerin doğmasına imkan olmuştur. Çünkü aynı yaşam kaynağından beslenen ama bazen farklı kimliklerle birleşen insan, diğerleriyle bağ kurmuş, beraberlik ve bütünlük yaratmış ve en nihayetinde toplum dediğimiz geniş kültür şemsiyesi altında kültür ve insan unsurlarını meydana getirmiştir.

Kültürü bilimsel tanımıyla ele alırsak o, toplumun üyesi insanın yaşayarak öğrendiği, aktarıp öğrettiği maddi manevi her şeyden oluşan karmaşık bir bütündür. Toplum, bu karmaşık bütünün kaynağıdır. Toplum olmazsa, kültür de olmaz. Kültür yoksa, zaten toplum yoktur. Yani kültürsüz bir toplumdan bahsetmek mümkün değildir. Kültür uygarlıktır, öğrenilir, süreklidir, toplumsaldır, idealleştiricidir, doyum vericidir, uyum yapıcıdır, değişir ve bütünleştiricidir. Kültür, toplumu meydana getiren bireyleri ve bireyleri bir arada tutan onu toplum yapan dil ve diğer haberleşme süreçlerini, sanatlarını, inançlarını, törelerini, hukuklarını, idari kurumlarını, üretim-tüketim alanlarını kapsayarak her yerde ve her koşulda vardır. Birey, kendi kültürü içerisinde yaşar; kültür ise bireylerde varlığını idame ettirir.

Hayvanlar öğrenme yeteneğine sahip olarak bir şeyler öğrenir ama öğrenileni tümüyle yavrusuna yansıtabilen tek varlık insandır. Kültür ne içgüdüsel, ne de kalıtımsaldır. Kişinin doğumundan ölümüne gerek eğitimle, gerek görüp duyduklarıyla öğrendiği ve öğretildiği davranışlardır. İnsanın, kültürü sürekli hale getirebilmesi yani kuşaktan kuşağa geçebilen bir öğreti haline getirebilmesi, belki de dilin nimetlerindendir. Hayvanlar, yavrularının beslenmesini karşılarken, insan sadece çocuğuna bakmak, beslemek, korumakla değil aynı zamanda nerede nasıl ne yapacağını da öğreten bir kılavuzdur. Bu sosyal yaşam kurallarını oluşturan örfler bütününün kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla, kültür sürekli hale gelmektedir. Ancak bu kültürün hep aynı şekilde aktarılıp, aynı şekilde kalacağı anlamına gelmez. Kültür değişir, gelişir, başka kültürden etkilenerek ona da benzeyebilir. Bu değişimler, kaçınılmazdır. Kuşaktan kuşağa, bireyden bireye aktarılan kültür ve onun şemsiyesi altında bulunan örfler yani kültürel sistemin, nasıl ve ne şekilde aktarıldığı da son derece önemlidir. Her kültürel sistem, kendine uygun olan insanı belli süreçlerle yetiştirmekte ve eğitmektedir. Sistem bu zorlu görevi ifşa ederken, toplumlar ve bireyler onu süregelen zaman karşısında ortaya çıkan eskimişliğini, eksikliğini yenileriyle belli başlı değiştirmelere veya eklemelere yahut çıkarmalara tabi tutabilmektedir. Bundan ötürü, kültür onu uygulayan bir toplum olduğu sürece daima yaşar, asla ölmez yahut kendisinde yapılan değişiklilerle varlığını idame ettirir.

ELİNİZE SAGLIK.